Ormanda Bir Ağaç Devrilse Kimse Duyar mı?

Ormanda Bir Ağaç Devrilse…[1]

 Dr. Cihan ERDÖNMEZ

Filozof George Berkeley 1734 yılında yazdığı “İnsan Bilgisinin Temelleri Üzerine Bir İnceleme”[2] adlı çalışmasında şöyle diyor:

“Benim için, hiç kimsenin algılamadığı, örneğin bir parktaki ağaçları hayal etmekten daha kolay bir şey bulunmamaktadır… Nesnelerin varlığı algılandıkları sürece söz konusudur. Bundan dolayı, bir parktaki ağaçlar algılayan birileri olduğu sürece vardırlar.” 

Berkeley’in bu yaklaşımı The Chautauquan[3] dergisinin Haziran 1883 sayısında, bu kez bir soru olarak karşımıza çıkıyor: “İnsan yaşamayan bir adada bir ağaç devrilse ses olur mu?” Ardından yanıt geliyor: “Hayır. Ses hava ya da diğer araçlarla etkinleşen ve kulak aracılığıyla gerçekleşen bir algılamadır.” 

Felsefi açıdan ele alınan bu konuya bilim dünyasının el atması da gecikmemiş ve Scientific American dergisinin 5 Nisan 1884 tarihli sayısı teknik bir analiz yaparak yukarıdaki soruya şu şekilde bir yanıt vermiştir: “Ses, kulak mekanizmasıyla algılarımıza taşınan ve ancak sinir merkezinde ses olarak tanımlanan bir titreşimdir. Bir ağacın devrilmesi ya da başka türden bir bozulma havada bir titreşim yaratır. Bunu duyacak bir kulak yoksa ses de yoktur.” 

Günümüzde de devam ede gelen tartışmaların kaynağı ise 1910 yılında Charles Riborg Mann ve George Ransom Twiss adlı iki fizikçi tarafından yazılan Fizik kitabıdır. Kitabın pek çok sınav sorusu arasında yukarıdakine benzer bir soru da yer almaktadır: “Issız bir ormanda bir ağaç devrilse ve civarda duyabilecek hiçbir hayvan olmasa ses olur mu? Neden?” 

Oldukça karmaşık görünen bu konu metafizik dünyasında peşi peşine benzer ve net bir şekilde yanıtlanamayan soruların sorulmasına yol açmıştır. Birkaç örnek vermek gerekirse: 

·         Algılanmayan bir şey var olabilir mi?

·         Gözlemleyemediğimiz dünyayı gözlemleyebildiğimizle aynı kabul edebilir miyiz?

·         Olanla görünen arasındaki fark nedir? 

Gelelim bizim konumuza. Bunca şeyi, kuşkusuz, sizleri bu karmaşık tartışmanın içine çekmek için yazmadım. Tartışmak isteyenlere bütün kapılar açık elbette. Benim size aktarmak istediğim, bu soruya sanat dünyasının verdiği oldukça net yanıt. Fiziğin ötesi ve berisi tartışadursun, biz Bruce Cockburn’ün verdiği eşsiz yanıta bakalım. 

Bruce Cockburn[4] Kanadalı bir sanatçı. Müzik yapıyor. Gitar çalıyor, şarkı söylüyor. Savaş karşıtı ve çevre dostu. 1988 yılında çıkardığı albümün adı “Big Circumstance” yani “Büyük Koşul”. Bu albümün ilk ve hit şarkısının adı ise “If A Tree Falls” yani “Bir Ağaç Devrilirse”. Albümün sonunda şarkının bir de akustik formatı yer alıyor.  

Ne diyor Cockburn şarkıda? İşte en zor kısım bu: İngilizce bir şarkının sözlerini Türkçeye çevirmek. Sağlıklı ve profesyonel bir çeviriye ulaşmak olanaklı olmadığından, aşağıdaki amatör çevirimle idare etmek zorunda kalacaksınız. Sanırım, estetikten çok anlama yoğunlaşırsanız daha iyi olacaktır: 

Bir Ağaç Devrilirse 

Yağmur ormanı

Buğulu ve gizemli

Bereketli yeşillik

Yeşil beyinler kafa tutan labotomiye

İklim kontrol merkezi dünyanın

Ortak yaşamın antik bağı

Açgözlü ve asalak dolandırıcıların tutsak ettiği

Sarawak’tan Amazonlar’a

Kosta Rika’dan tarihi tepelere

Devrilen ağaçların tören ritmi. 

Bu yeni çöllerde ne tür bir para büyür,

Bu yeni tür taşkın düzlüklerde? 

Ormanda bir ağaç devrilse kimse duyar mı?

Ormanda bir ağaç devrilse kimse duyar mı?

Ormanın devrildiğini duyan biri var mı?

Kes ve taşı

Kes ve taşı

Ağaçları yok et

Yok et yabanıllığı

Her yeni gün binlerce tür

Yok et insanları

Burada yaşayan yüz bin yıldır.

Boşaltın milyonlarca burgeri, biftek ayarında

Ağaç yiyiciler, metan dağıtıcılar. 

İncelen ozon boyunca

Dalgalanıyor yaşlı dünya üstünde yok oluş

Yerçekimi, ışık, yıldızların antik direnişi

Bir boğulmadan gelen sesleniş

Fakat bu, bu farklı bir şey.

Meşgul canavarlar yiyor kara delikleri tinsel dünyada

Yabanın gitmek zorunda olduğu yerde

Yok olmaya

Daima. 

Ormanda bir ağaç devrilse kimse duyar mı?

Ormanda bir ağaç devrilse kimse duyar mı?

Ormanın devrildiğini duyan biri var mı? 

Earth Day Canada örgütünün Bruce Cockburn’e çevreye dönük 30 yılı aşan çalışmaları ve özellikle de bu şarkısı için çevre ödülü verdiğini, bu şarkı için çekilen klipin video paylaşım sitelerinde yer aldığını ve mutlaka izlenmesi gerektiğini de hatırlatmakta yarar var. 

Evet, sanatın yanıtı bu! Böylece insanlığın aydınlık yüzlerinden birini daha dile getirdik. İzninizle bir soruyla bağlayalım: Cockburn’ün soruymuş gibi verdiği yanıta ne dersiniz? Hangi yanıt mı? 

Ormanın devrildiğini duyan biri var mı?

---

[1] Bu yazının hazırlanmasında Wikipedia’dan geniş ölçüde yararlanılmıştır. Detaylı bilgi için http://en.wikipedia.org adresi ziyaret edilebilir.

[2] Özgün adı “A Treatise Concerning the Principles of Human Knowledge”dir.

[3] Chautaqua ABD’de Kansas Eyaletinde bir şehir adıdır.

[4] Sanatçı hakkında ayrıntılı bilgiye www.brucecockburn.com adresinden ulaşılabilir.